Atatürk Dönemi Dış Politika

Atatürk Dönemi Dış Politika

A.      1923-30 ARASI DÖNEM TÜRK DIŞ POLİTİKASI

LOZANDAN SONRA ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR

FRANSA	YABANCI OKULLAR  OSMANLI BORÇLARI ADANA DEMİR YOLU ANLAŞMAZLIĞI
İNGİLTERE	MUSUL SORUNU
YUNANİSTAN	PATRİKHANE NUFUS MÜBADELESİ

Bu olaylar 1923-30 arası yaşanmış ve çözülmeye çalışılmıştır

FRANSA İLE YAŞANAN SORUNLAR

1.       YABANCI OKULLAR

Ø  Türkiye özellikle fransa’ya yabancı okullar meselesinin kendi iç sorunu olduğunu ileri sürerek yabancı devletlerle görüşmeyi red etmiştir

Ø  Bu sorun milletler cemiyetine taşınmadan çözülmüştür

Ø  Bu sorun lozandan sonraki ilk siyasi başarısıdır

2.       OSMANLI BORÇLARI(1954)

Ø  Borçlar frank ve tl cinsinden ödenmiştir

Ø  1929 ekonomik krizinin çıkması fransanın borçların ödenmesini talep etti türkiye borçları taksitlendirerek 1954’te ödemiştir

HOOVER MORATORYUM: borç erteleme sistemidir

3.       ADANA-MERSİN DEMİR YOLU ANLAŞMAZLIĞI

1.       Türkiye’nin adana mersin demir yolunu fransa’nın elinden almak istemesi üzerine bu sorun ortaya çıkmıştır

İNGİLTERE İLE YAŞANAN SORUNLAR

1.       MUSUL(IRAK SORUNU)(1926)

Ø  Lozanda çözülemeyen tek sorundur

Ø  HALİÇ KONFERANSINDA ali fethi okyarın temsil ettiği tc bu konferansta istediğini alamamıştır

Ø  Bu konu ile ilgili BRÜKSEL RAPORU hazırlanmış ve ırakın ingiltereye verilmesi kararlaştırılmıştır

Ø  Ankara antlaşması ile ırak ingiltereye verildi.

Ø  Atatürk döneminde kesinleşen son sınır olmuştur

Ø  Bu olaydan sonra tc ve Sovyet rusya yakınlaşmaya başlamıştır

YUNANİTAN İLE YAŞANAN SORUNLAR

1.       NUFUS MÜBADELESİ(1930)

Ø  Yunanistanın türkiyede daha fazla rum bırakmak istemesi üzerine ortaya çıkan bir sorundur

Ø  Milletler cemiyetine sorun taşınmış fakat çözülememiştir

Ø  Bu sorunun ortadan kalkması BALKAN ANTANTI’nın imzalanmasına da ortam hazırlanmıştır

2.       FENER RUM PATRİKHANESİ

Ø  Baş papaz olarak mübadeleye katılacak birinin seçilmesi tc buna karşı çıktı.

Ø  Bu sorunun ortadan kalkması üzerine VENİZELOS atatürk’ü Nobel barış ödülüne aday göstermiştir

Ø  Bu dönemden sonra Kıbrıs sorununa kadar aralarında hiçbir sorun çıkmamıştır

  FRANSA İLE YAŞANAN SORUNLAR

1.       BOZKURT LOTUS OLAYI(1926)

Ø  Gerginliğe yol açan gelişme türk gemisi bozkurt ile Fransız gemisi lotusun ege denizinde çarpışması sonucu ortaya çıkmasıdır

Ø  Bu olay milletler cemiyetine taşındı türkiyeyi MAHMUT ESAT(BOZKURT) TEMSİL ETTİ

Ø  Fransa suçlu bulundu

       KÜÇÜK ANTANT(1921)

Ø  Almanyanın oluşturduğu tehdite karşı fransa öncülüğünde YUGOSLAVYA YUNANİSTAN ÇEKOSLOVAKYA POLONYA ROMANYA arasında imzalandı

Ø  Türkiye bu pakta üye değildir

       LOCARNO ANTLAŞMASI(1925)

Ø  İngiltere fransa almanya italya Belçika polonya Çekoslovakya arasında müzakere edilmiştir

Ø  Anlaşmazlıkların milletler cemiyeti aracılığıyla çözümlenmesi istenmiştir

Ø  Türkiye bu pakta yer almadı

       BRİAND KELLOG PAKTI(1928)

Ø  ABD ve fransanın öncülüğünde imzalanan  savaşın siyaset aracı olarak kullanılmasından vazgeçilmesi ve barışçı politikaların esas alınması ilkesine dayanan antlaşmadır

Ø  Türkiye bu pakta üyedir

       LİTVİNOV PROTOKOLÜ(1929)

Ø  Sovyet rusyanın hazırladıkğı uluslar arası sorunların çözümünde barışçı politikaların esas alınması ve silahsızlanmanın sağlanmasına dayanan protokoldür

Ø  Türkiye üyedir

NOT:ayrıca türkiye barışa katkı sağlamak için CENEVRE SİLAHSIZLANMA konferansına katılmıştır

NOT: 1923-1930 arsında Türkiyenin katıldığı kuruluşlar CENEVRE SİLAHSIZLANMA KONFERANSI(lozandan sonra uluslar arası katıldığı ilk konferans)

 LİTVİNOV PROTOKOLÜ, BRİAND KELLOG PAKTI

B.      1930-1939 ARASI DÖNEM TÜRK DIŞ POLİTİKA

Ø  Bu dönemde alaman’ya ve italya’nın yayılmacı politikalarına karşı tedbir alınmıştır.

1.       MİLLETLER CEMİYETİNE ÜYE OLMA(1932)

Ø  İSPANYA’nın teklifi yunanistanın desteği ile türkiye bu kuruluşa davet edilip üye olunmuştur

Ø  Türkiyenin ilk temsilcisi CEMAL HÜSNÜ TARAY’DIR

Ø  Bu kuruluşa üye olma boğazlar meselesinin türkiye lehine çözülmesine zemin hazırladı

Ø  Türkiyenin katıldığı ilk uluslararası örgüttür.

2.       BALKAN ANTANTI(1934)

Ø  Almanya ve italyanın yayılmacı politikasına karşı türkiyenin balkan sınırını koruma gereği duyması üzerine oluşmuştur

Ø  Üyeler Yunanistan yogoslavya romanya ve türkiye’dir

Ø  Bulgaristan(egeye açılma isteği) ve Arnavutluk(italyadan çekiniyordu) katılmamıştır

Ø  Atinada imzalanmıştır

3.       MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ(1936)

Ø  İtalya almanya ve japonyanın saldırgan tavırları yüzünden İngiltere ve fransa askerlerini boğazdan çekmiş bu da boğazları savunmasız bırakmıştır

Ø  Türkiye milletler cemiyetine konuyu taşımış İngiltere ve Sovyet rusya’dan destek almıştır

Ø  Boğazlar komisyonu kalktı ve yönetim tamamen türkiyeye verildi

Ø  Boğazlar kesin olarak türk egemenliğine geçti

Ø  Boğazlar misaki milliye uygun çözüldü.

Ø  Tevfik rüştü aras türkiyeyi temsil etmiştir

   

4.       AKDENİZ PAKTI(1936)

Ø  İTALYA’nın akdenizde oluşturduğu tehdit karşısında İngiltere ve farnsa tarafında oluşturuldu

Ø  Türkiye yunanitan ve Yugoslavya da katılmıştır

Ø  Bu pakt İngiltere ve türkiye arasında ilişkilerin iyi olmasını sağladı

5.       SADABAT PAKTI(1937)

Ø  Türkiye iran ırak ve afganistan arasında doğu akdeniz güvenliği için oluşturuldu

Ø  Orta doğudaki ilk dayanışmadır

Ø  Suriye türkiye ile hatay sorunu yaşadığı için bu pakta girmemiştir

6.       NYON KONFERANSI

Ø  Akdenizde bir emniyet paktı anlaşması yapmak üzere İngiltere fransa Bulgaristan mısır tunanşstan romanya türkiye sscb ve Yugoslavya arasında imzalandı

7.       HATAY(SANCAK) SORUNUN ÇÖZÜLMESİ(1939)

Ø  Ankara antlaşması sonucu hatay suriyeye ait özerk bir bölge olmuştur

Ø  Türkiye bu sorunu milletler cemiyetine taşımıştır

Ø  Bu sorun doğrultusunda SANDLER RAPORU hazırlandı(hatayın türklere verilmesi istendi)

Ø  Rapor doğrultusunda hatay bağımsız bir devlet oldu.

Ø  İlk cumhurbaşkanı: Tayfur sökmen ilk başbakan: abdurrahman melek ilk meclis başkanı Abdülgani türkmen

Ø  Hatay parlemantosu türkiyeye katılmaya karar verdi ve en son suriye sınırı çizildi

Ø  Hatay sorununu Atatürk ASIM US adında KURUN gazetesinde hükümeti eleştirmiştir

1930-39 ARASI DÖNEMDE GELİŞEN DİĞER OLAYLAR

1.       VAGON-LİTS OLAYI

Ø  Türkiye de faaliyet gösteren Fransız şirketi VAGON-LİTS firmasında türk işçilerin Türkçe konuşması üzerine şirket yönetimi tarafından işlerine son vermesiyle patlak veren olaydır

2.       RAZGRAD OLAYI

Ø  Bulgaristanın razgrad şehrindeki türk mezarlıkların tahrip edilmesiyle patlak veren olaydır

MİLLETLER CEMİYETİNDE GÖRÜŞÜLEN KONULAR

IRAK SINIR	Türkiye alehine çözümlendi
MÜBADELE/ETABLİ	Milletler cemiyetinde çözülemeyen tek sorun
BOZKURT LOTUS	Türkiye lehine çözüldü
BOĞAZLAR	Türkiye lehine çözüldü
SURİYE SINIRI	Türkiye lehine çözüldü

ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİKA

1.       İSMET İNÖNÜ DÖNEMİ(1938-50)

Ø  Türk siyasi tarihinde bu döneme MİLLİ ŞEF dönemi denir

Ø  Hasan ali yücel ve İsmail hakkı Tonguç tarafından köy ensitüleri açıldı(adnan menderes dönemi kapatıldı)

Ø  Ekmek karnesi uygulaması yapıldı

Ø  Çakmak hattı yapıldı

Ø  Yüksek kazancı önlemek için VARLIK VERGİSİ konuldu

Ø  Çifçiyi topraklandırma kanunu çıkarıldı ama başarıya ulaşımadı

Ø  NURİ DEMİRAĞ tarafından MİLLİ KALKINMA PARTİSİ kuruldu ve ilkez kesintisiz çok partili hayata geçildi

2.       İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE TÜRK DIŞ POLİTİKASI

Ø  Fiilen savaşa katılmamıştır

Ø  Kahire adana görüşmeleri ile türkiye savaşa çekilmek istendi

Ø  Bu dönemde devletlere KROM satışı yapmıştır

3.       İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONRASI YAŞANAN GELİŞMELER

A.      TÜRKİYE DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ

Ø  Çok partili hayatta kurulan ilk parti MİLLİ KALKINMA’DIR

Ø  CHP’den ihraç edilen refik koraltan fuat köprülü adnan mendere ve celal bayar DEMOKRAT PARTİ’Yİ kurdu

Ø  1946’da tek dereceli seçime geçilmiştir

Ø  Yapılan seçimlerde celal bayar cumhurbaşkanı adanan menderes başbakan refik koraltan meclis başkanı seçildi bu olaya BEYAZ DEVRİM denildi

Ø  Natodaki ilk daimi elimiz FATİH RÜSTÜ ZORLU’dur

ADNAN MENDERS DÖNEMİ YENİLİKLER

Ø  Arapça ezan okutuldu

Ø  Atürkü koruma kanunu çıkarıldı

Ø  Halkevleri ve köy ensitüleri kapatıldı

Ø  Anıtkabir yapıldı

Ø  Balkan paktı yapıldı

Ø  6-7 eylül olayları yaşandı

Ø  Bağdat(cento) kurucuları arasındadır

Ø  ODTÜ ve Erzurum ünv açıldı

Ø  Bağımsız Kıbrıs cumhuriyeti kurudu

Ø  Ankara yüksek öğretmen okulu açıldı

Ø